Wapnowanie gleb

Odczyn gleby i potrzeby wapnowania

Odczyn (pH) jest jednym z najważniejszych parametrów decydujących o żyzności gleb i plonowaniu roślin. Klimat Polski i pokrywa glebowa sprzyjają procesowi wymywania wapnia i magnezu, skutkiem czego jest obniżanie odczynu, czyli zakwaszenie gleb.
Obok naturalnych procesów niebagatelne znaczenie ma także zakwaszające działanie nawozów mineralnych, szczególnie saletry amonowej i nawozów siarczanowych.
Zakwaszenie gleb hamuje rozwój systemu korzeniowego roślin, przez co ogranicza pobieranie składników pokarmowych. Skutkiem tego jest słaby rozwój i plonowanie roślin, niska efektywność nawożenia oraz duże straty składników pokarmowych z nawozów.
Zakwaszenie jest obecnie w Polsce najważniejszym czynnikiem ograniczającym plonowanie roślin, ponieważ około 50% gleb charakteryzuje się odczynem kwaśnym lub bardzo kwaśnym. Jedynym sposobem dla wyrównania odczynu gleby jest jej systematyczne wapnowanie gleb.

Dlaczego należy wapnować?

W warunkach klimatycznych Polski wapnowanie gleb jest zabiegiem strategicznym dla żyzności i urodzajności gleby.

-  wapnowanie gleb zapewnia dobre zaopatrzenie roślin w wapń oraz optymalny zakres odczynu pH dla uprawianych gatunków roślin

-  chroni rośliny przed szkodliwym działaniem glinu, manganu i metali ciężkich.

- wapnowanie gleb neutralizuje toksyczne dla roślin związki powstające w zakwaszonym środowisku glebowym i hamuje rozwój wielu patogenów roślin

- wapnowanie gleb sprzyja powstawaniu trwałej struktury gruzełkowatej, która ułatwia dostęp wody i powietrza do korzeni roślin

-  gleby regularnie wapnowane cechują się wyższą aktywnością biologiczną, optymalny odczyn zapewnia wysoką efektywność nawożenia mineralnego i tym samym zwiększa opłacalność produkcji roślinnej.

Odczyn pH gleby

Odczyn pH jest jednym z podstawowych wskaźników określających właściwości gleby. Od jego poziomu zależy rozpuszczalność składników mineralnych oraz ich dostępność dla roślin, a co za tym idzie powodzenie w uprawie poszczególnych gatunków.

Odczyn pH wyraża stosunek stężenia jonów wodorowych H+ do jonów wodorotlenkowych OH-.  Jego wartość określa, czy gleba ma odczyn kwaśny, obojętny czy zasadowy

Poniższa tabela określa klasy odczynu gleb w Polsce

Odczyn gleby	Zakres pH
Bardzo kwaśna	< 5
Kwaśna	5,1 – 6,0
Lekko kwaśna	6,1 – 6,7
Obojętna (optymalna)	6,8 – 7,4
Zasadowa	> 7,4

Jak podjąć prawidłową decyzję o wapnowaniu?

Decyzję o wapnowaniu najlepiej poprzedzić wykonaniem analizy gleby. Analizy takie wykonują okręgowe stacje chemiczno-rolnicze. Stacje te oznaczają odczyn pH gleby oraz jej zasobność w przyswajalny dla roślin fosfor, potas i magnez. Jedna próba powinna pochodzić z wyrównanego pola lub jego części o powierzchni od 1 ha do 4 ha. Badanie odczynu gleby można również przeprowadzić samodzielnie bezpośrednio na polu za pomocą  kwasomierza Helliga, czy pehametru polowego.    Na podstawie tej analizy i w oparciu o kategorię agronomiczną gleby, a także biorąc pod uwagę gatunki uprawianych roślin,  można określić potrzeby wapnowania.

Poniższe tabele zobrazują Państwu  potrzeby wapnowania dla ważniejszych roślin uprawianych w Polsce

Tab.1  Optymalne zakresy pH dla roślin uprawnych

pH 6,6 – 7,0	PH 6,1 – 6,5	Ph 5,6 – 6,0	PH 5,1 – 5,5
Burak cukrowykukurydza

lucerna

koniczyna

grochPszenicajęczmień

rzepak

bobik

pszenżytoOwiesziemniaki

mieszanki zbożowe

Żytolen

seredela

trawy

łubin żółty

Tab.2  Optymalne zakresy pH dla drzew i krzewów owocowych

pH 6,7 – 7,1	pH 6,2 – 6,7	pH 5,5 – 6,2	pH < 5
czereśniawiśnia

morela

śliwa

brzoskwinia

winorośl

orzech włoskijabłońgrusza

porzeczkaagrestmalina

truskawkaborówka wysokażurawina